9 rzeczy które każdy architekt powinien wiedzieć o projektowaniu toalet publicznych

Pomieszczenia higieniczno-sanitarne towarzyszą nam przez całe życie i pomimo to wielu z nas sądzi, że są one wszędzie takie same. W rzeczywistości różnią się między sobą wieloma parametrami: począwszy od lokalizacji w określonym obiekcie, poprzez gabaryty pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, a na wymaganiach instalacyjnych kończąc.

Często zapominamy, że prawo budowlane to zestaw wielu aktów prawnych, dlatego postaramy się w strawny sposób przedstawić wymagania dotyczące tematu projektowania toalet publicznych ale także łazienek i pomieszczeń sanitarnych. Zdarza się, że projektanci nie stosują pewnych rozwiązań i nie wynika to z ich złej woli, lecz raczej mnogości przepisów, które muszą wziąć pod uwagę projektując konkretny obiekt. Postaramy się przybliżyć tematykę pomieszczeń higieniczno-sanitarnych w taki sposób, żeby została w głowach na dłużej.

1.W jakiej odległości od stanowiska pracy powinny znajdować się toalety?

[3] BHP Załącznik 3 Rozdział 4 § 26.1
Wejścia do ustępów powinny prowadzić bezpośrednio z pomieszczeń korytarzy lub dróg służących komunikacji ogólnej.
[3] BHP Załącznik 3 Rozdział 4 § 25.1
Ustępy powinny być zlokalizowane w odległości nie większej niż 75 m od stanowiska pracy. Odległość ta nie może być większa jedynie dla pracowników pracujących na stałe na otwartej przestrzeni, lecz nie powinna przekraczać 125 m od najdalszego stanowiska pracy.
[2] WarTech § 85.1
Ustępy ogólnodostępne w budynkach zamieszkania zbiorowego, użyteczności publicznej i zakładów pracy powinny mieć wejścia z dróg komunikacji ogólne.
[2] WarTech § 84.3
W budynkach, o których mowa w ust. 1, odległość od stanowiska pracy lub miejsca przebywania ludzi do najbliższego ustępu nie może być większa niż 75 m, o od stanowiska pracy chronionej - niż 50 m.

2.Czy WC może być umieszczone na innym piętrze niż miejsce pracy?

W praktyce projektowej projektanci mogą spotkać się z różnymi przypadkami usytuowania toalet. Dotyczy to budynków istniejących jak i nowych. Często okazuje się że na powierzchnia przeznaczona na toalety jest bardzo ograniczona, okazuje się ze pomocną dłoń wyciąga do nas ustawodawca.

[2] WarTech § 84.1
W budynku użyteczności publicznej i zakładu pracy należy urządzić ustępy ogólnodostępne. Jeżeli liczba osób w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi na danej kondygnacji jest mniejsza od 10, dopuszcza się umieszczenie ustępu na najbliższej, wyższej lub niższej kondygnacji. 
[3] BHP Załącznik 3 Rozdział 4 § 25.2
W budynkach ustępy powinny być urządzone na każdej kondygnacji. Jeżeli na kondygnacji pracuje mniej niż dziesięć osób , ustępy mogą znajdować się nie dalej niż na sąsiedniej kondygnacji.

3.Jak powinny być zaprojektowane i oznaczone drzwi prowadzące do toalet i ustępów WC?

[3] BHP Załącznik 3 Rozdział 4 § 26.3
Drzwi prowadzące do pomieszczenia izolującego ustępy oraz drzwi łączące je z dalszą częścią ustępu powinny zamykać się samoczynnie. 
[2] WarTech § 85.2
W ustępach ogólnodostępnych należy stosować:
(...)
2) drzwi szerokości co najmnije 0,9 m,
3) drzwi do kabin ustępowych otwierane na zewnątrz, o szerokości co najmniej 0,8 m, a do kabin przystosowanych dla potrzeb osób niepełnosprawnych, co najmniej 0,9 m.

4.Ile umywalek, pisuarów i muszli klozetowych powinno być w toalecie?

Ilość umywalek, pisuarów i muszli klozetowych jest zależna od przewidywanej ilości osób korzystających z omawianych pomieszczeń w ciągu jednej zmiany. Dlatego ważnym jest ustalenie z Inwestorem na etapie wywiadu jaką liczbę pracowników przewiduje zatrudnić, czy będzie to praca na zmiany oraz jaka będzie struktura zatrudnienia (ilość kobiet i ilość mężczyzn).

[2] WarTech § 46
Budynek mieszkalny, zamieszkania zbiorowego, opieki zdrowotnej, opieki społecznej i socjalnej, oświaty, nauki, zakładu żywienia, produkcji i handlu żywnością, a także inne budynki, jeżeli są wyposażone w wanny, natryski lub umywalki, powinny mieć indywidualną lub centralną instalację ciepłej wody. Warunek doprowadzenia ciepłej wody do umywalek nie dotyczy budynków w zabudowie zagrodowej i rekreacji indywidualnej.
[3] BHP Załącznik 3 Rozdział 4 § 26.2
Ustęp powinien mieć wejściowe pomieszczenie izolujące wyposażone w umywalki z dopływem ciepłej i zimnej wody w ilości co najmniej jedna umywalka na trzy miski ustępowe lub pisuary, lecz nie mniej niż jedna umywalka.

[2] WarTech § 84. 2
W budynkach, o których mowa w ust. 1 (użyteczności publicznej i zakładu pracy - przyp. afb), w ustępach ogólnodostępnych powinna przypadać co najmniej jedna umywalka na 20 osób, co najmniej jedna miska ustępowa i jeden pisuar na 30 mężczyzn oraz jedna miska ustępowa na 20 kobiet, jeżeli przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nie stanowią inaczej. W przypadku gdy w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi liczba osób jest mniejsza niż 10, dopuszcza się umieszczenie wspólnego ustępu dla kobiet i mężczyzn.

5.Ile muszli klozetowych i pisuarów w toalecie męskiej i damskiej?

[3] BHP Załącznik 3 Rozdział 4 § 28. 1
Na każdych trzydziestu mężczyzn zatrudnionych na jednej zmianie powinna przypadać co najmniej jedna miska ustępowa i jeden pisuar, lecz nie mniej niż jedna miska i jeden pisuar przy mniejszej liczbie zatrudnionych
[3] BHP Załącznik 3 Rozdział 4 § 28. 2
Na każde dwadzieścia kobiet zatrudnionych na jednej zmianie powinna przypadać jedna miska ustępowa, lecz nie mniej niż jedna miska przy mniejszej liczbie zatrudnionych.

Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [2] potwierdzają zapisy zawarte w w przepisach BHP [3].

[2] WarTech § 84. 2
W budynkach, o których mowa w ust. 1 (użyteczności publicznej i zakładu pracy), w ustępach ogólnodostępnych powinna przypadać co najmniej jedna umywalka na 20 osób, co najmniej jedna miska ustępowa i jeden pisuar na 30 mężczyzn oraz jedna miska ustępowa na 20 kobiet, jeżeli przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nie stanowią inaczej (BHP Załącznik 3 Rozdział 3 § 19.1). W przypadku gdy w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi liczba osób jest mniejsza niż 10, dopuszcza się umieszczenie wspólnego ustępu dla kobiet i mężczyzn.

6.Jaka powinna być wysokość pomieszczeń w toaletach publicznych?

Wysokość pomieszczeń ma ogromne znaczenie w przypadku wszelkich zmian sposobu użytkowania pomieszczeń w już istniejących obiektach. Należy się spodziewać, że w najbliższych latach będą to zagadnienia coraz częściej spotykane.

[3] BHP Załącznik 3 Rozdział 1 § 1.4
Wysokość pomieszczeń higieniczno-sanitarnych nie powinna być w świetle mniejsza niż 2,5 m. Dopuszcza się zmniejszenie wysokości pomieszczeń higieniczno-sanitarnych do 2,2 mw świetle -  w przypadku usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu

[2] WarTech § 77. 2
Pomieszczenie higieniczno-sanitarne powinno mieć wysokość w świetle co najmniej 2,5 m, z wyjątkiem łaźni ogólnodostępnej, której wysokość powinna wynosić co najmniej 3 m.

[2] WarTech § 77. 3
Dopuszcza się zmniejszenie wysokości pomieszczenia higieniczno-sanitarnego w budynku mieszkalnym oraz w hotelu, motelu i pensjonacie do 2,2 m w świetle, w przypadku gdy jest ono wyposażone w wentylację mechaniczną wywiewną lub nawiewno-wywiewną.Jeśli dysponujemy wiedzą ile przyborów będzie potrzebne do obsłużenia jednej zmiany możemy przystąpić do ich rozmieszczenia w przestrzeni zarezerwowanej dla toalet. Poniżej pokazane przykłady przygotowano dla tej samej ilości osób, ale dla różnych kształtów pomieszczeń. Poruszany przykład przedstawia sytuację toalet w zakładzie pracy, gdzie umywalnie są wydzielone.

7.Z czego powinny być wykonane powierzchnie ścian i podłóg w toaletach?

Wykończone powierzchnie ścian i podłóg w toaletach jak i innych pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych powinny spełniać kilka poniższych wymagań zawartych w Warunkach Technicznych [2] i przepisach BHP [3].

[2] WarTech § 78. 1
Ściany pomieszczenia higieniczno-sanitarnego powinny mieć do wysokości co najmniej 2 m powierzchnie zmywalne i odporne na działanie wilgoci.
[3] BHP § 27.2
Ustępy powinny być wyposażone w instalacje i urządzenia do utrzymania wymagań higieniczno-sanitarnych. (zawór czerpalny z wężem i wpust podłogowy z syfonem)
[2] WarTech § 85. 2. 6
W ustępach ogólnodostępnych należy stosować: (…) wpusty kanalizacyjne podłogowe z syfonem oraz armaturę czerpalną ze złączką do węża w pomieszczeniach z pisuarem lub mających więcej niż 4 ustępowe kabiny giszetowe.
[2] WarTech § 78. 2
Posadzka pralni, łazienki, umywalni, kabiny natryskowej i ustępu powinna być zmywalna, nienasiąkliwa i nieśliska.

 

8.Jakie wymagania powinna spełniać wentylacja w łazienkach i toaletach?

Last but not least, czyli wentylacja. Wiadomo, że niektóre toalety potrafią dać się we znaki naszym nosom i dobrze, że nie mamy takiego węchu jak psy. Czasami część z problemów z zapachem może po prostu wynikać z niewydolnej instalacji wentylacji. Wymagania w tej mierze ragulują oba rozporządzenia: [2] i [3].

[3] BHP § 27.3
W pomieszczeniach ustępów należy zapewnić wymianę powietrza w ilości nie mniejszej niż 50 m³ na godzinę na miskę ustępową i 25 m³ na 1 pisuar.

[2] WarTech § 77. 1
Pomieszczenie higieniczno-sanitarne powinno mieć wentylację spełniającą wymagania przepisów rozporządzenia oraz przepisów odrębnych

9.Ile kabin sanitarnych WC w toalecie?

Uzbrojeni w wiedzę możemy stawić czoło wymaganiom. Jeśli znamy ilość osób, wtedy możemy określić przyborów jaka będzie potrzebna do obsłużenia jednej zmiany i możemy przystąpić do ich rozmieszczenia w przestrzeni zarezerwowanej dla toalet. Poniżej pokazane przykłady przygotowano dla tej samej ilości osób, ale dla różnych kształtów pomieszczeń. Poruszany przykład przedstawia sytuację toalet w zakładzie, gdzie umywalnie są wydzielone.

Przykład obliczeniowy dla 125 kobiet i 125 mężczyzn.

Przykłady uwzględniają założenia:

• Toalety obsługują pracowników produkcji w zakładzie produkcyjnym bez uwzględnienia pracowników biurowych. Pracownikom biurowym przyporządkowano odrębny węzeł sanitarny.
• Umywalnie są wydzielonymi i autonomicznymi pomieszczeniami towarzyszącymi pomieszczeniom szatni.

Przyjęte ilości przyborów i podstawa prawna:

Dla 125 mężczyzn:

1. 5 Misek ustępowych (BHP § 28.1)
2. 5 Pisuarów  (BHP § 28.1)
3. 2 Umywalek (BHP § 26.2)

Dla 125 kobiet:

1. 7 Misek ustępowych  (BHP § 28.2)
2. 3 Umywalki  (BHP § 26.2)

Wariant 1 w kształcie zbliżonym do litery T.

Wariant 1 w kształcie zbliżonym do wydłużonego prostokąta.

Poruszyliśmy tylko te zapisy w prawie, które naszym zdaniem są kluczowe w projektowaniu tych pomieszczeń, które wystąpią zawsze, niezależnie od profilu prowadzonej działalności Inwestora. Podstawy prawne znajdziecie tutaj [2] i tutaj[3].

[1] Słownik języka polskiego po redakcją prof. dr. Mieczysława Szymczaka, Tom III, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1979*

[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz.U. 75, poz. 690)

[3] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (Dz.U. nr 129 poz. 844)

Linki do aktów prawnych i ich cytaty odnoszą się do bieżących brzmień tych aktów w momencie pisania wpisu.Dlatego sprawdź bo kto wie co jeszcze się zmieni na przestrzeni lat.